Viếng mộ là một phong tục đẹp, thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của người Việt. Đây không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn mang giá trị nhân văn sâu sắc, giúp gắn kết gia đình, dòng họ và nhắc nhở con cháu nhớ về tổ tiên. Trong năm, có nhiều thời điểm quan trọng mà người dân thường đi viếng mộ, mỗi dịp lại gắn với những ý nghĩa riêng.
>>4 Bước Nghi Thức Trong Phong Tục Viếng Mộ: Hướng Dẫn Chi Tiết Từ A–Z
1. Viếng Mộ vào Tết Nguyên Đán – Mời Tổ Tiên Về Ăn Tết
Trước thềm năm mới, hầu hết các gia đình Việt đều có tục lệ đi viếng mộ ông bà, cha mẹ để dọn dẹp, thắp hương và “mời tổ tiên về ăn Tết”.
- Thời gian: thường diễn ra vào ngày 28, 29 tháng Chạp hoặc sáng mùng 1 Tết.
- Ý nghĩa:
- Thể hiện sự hiếu kính, báo cáo với tổ tiên về những gì đã qua trong năm cũ.
- Cầu mong tổ tiên phù hộ cho một năm mới bình an, thịnh vượng.
- Hoạt động: Con cháu quét dọn mộ phần, dâng hương, cắm hoa, chuẩn bị lễ vật như bánh chưng, trái cây, rượu và vàng mã.
2. Tết Thanh Minh – Dịp Lớn Nhất Trong Năm Để Tảo Mộ.
Thanh Minh là dịp quan trọng nhất trong năm để con cháu đi tảo mộ. Đây là phong tục có nguồn gốc từ Trung Hoa, nhưng đã hòa nhập sâu sắc vào văn hóa Việt.
- Thời gian: khoảng đầu tháng 4 dương lịch, khi tiết trời trong sáng, cây cối đâm chồi.
- Ý nghĩa:
- Tưởng nhớ công đức tổ tiên, tri ân những người đã khuất.
- Là dịp để dòng họ sum họp, gặp gỡ nhau.
- Hoạt động: Người dân thường dọn dẹp sạch sẽ, đắp lại mộ, sơn sửa bia mộ và dâng lễ. Nhiều gia đình coi đây là ngày giỗ chung của cả dòng họ.
3. Lễ Vu Lan – Báo Hiếu Cha Mẹ, Ông Bà.
Vu Lan là ngày lễ lớn trong Phật giáo, diễn ra vào rằm tháng 7 âm lịch. Ngoài việc cúng dường Tam Bảo, nhiều gia đình còn đi viếng mộ.
Thời gian: ngày 15 tháng 7 âm lịch.
Ý nghĩa:
- Báo hiếu công ơn cha mẹ, ông bà.
- Cầu siêu cho vong linh những người đã mất, giúp họ được an lạc.
Hoạt động: Thắp hương, dâng hoa, đốt nến, đọc kinh cầu siêu. Một số nơi còn tổ chức lễ thả hoa đăng trên sông.
4. Ngày Giỗ Tổ Tiên – Gắn Với Mỗi Gia Đình, Dòng Họ
Ngoài các dịp chung, mỗi gia đình còn có ngày giỗ riêng để tưởng nhớ cha mẹ, ông bà. Trong những ngày này, con cháu thường ra mộ viếng, sau đó làm mâm cơm tại nhà để cúng giỗ.
Ý nghĩa:
- Nhắc nhở con cháu nhớ về cội nguồn, duy trì truyền thống hiếu đạo.
- Gắn kết anh em, họ hàng thông qua những buổi tụ họp.
5. Các Dịp Lễ, Tết Khác Trong Năm:
Ngoài những thời điểm chính, nhiều người Việt còn có thói quen viếng mộ vào các dịp đặc biệt khác:
- Ngày giỗ Tổ Hùng Vương (mùng 10 tháng 3 âm lịch): Một số gia đình đi viếng mộ để tưởng nhớ công ơn dựng nước của các vua Hùng.
- Ngày Quốc khánh (2/9) hoặc ngày Thương binh – Liệt sĩ (27/7): Nhiều người đến nghĩa trang liệt sĩ để dâng hương tưởng nhớ anh hùng đã hy sinh.
- Ngày rằm, mùng một hàng tháng: Một số gia đình có thói quen ra mộ thắp hương vào ngày đầu và giữa tháng âm lịch, xem như cách giữ sự kết nối thường xuyên với tổ tiên.
6. Viếng Mộ Trong Những Dịp Đặc Biệt.
Ngoài những mốc cố định, việc viếng mộ còn diễn ra trong các sự kiện quan trọng của gia đình:
Khi làm nhà, cưới hỏi, khai trương hay trước kỳ thi cử, con cháu thường ra mộ thắp hương để “báo cáo” với ông bà.
- Khi gia đình gặp biến cố, mất mát hoặc có tin vui, việc ra mộ cũng được xem là một cách chia sẻ cùng tổ tiên.Khi làm nhà, cưới hỏi, khai trương hay trước kỳ thi cử, con cháu thường ra mộ thắp hương để “báo cáo” với ông bà.
- Khi gia đình gặp biến cố, mất mát hoặc có tin vui, việc ra mộ cũng được xem là một cách chia sẻ cùng tổ tiên.
>>6 Lễ Vật Và Nghi Thức Lưu Ý Khi Viếng Mộ
7. Ý Nghĩa Chung Của Việc Viếng Mộ.
>>Bia Mộ Trong Văn Hóa Châu Á: Ý Nghĩa và Phong Tục Viếng Mộ, Cúng Bái Tổ Tiên
Dù ở thời điểm nào, viếng mộ vẫn mang những giá trị cốt lõi:
- Giá trị tâm linh: Gửi gắm niềm tin vào sự phù hộ của ông bà, tổ tiên.
- Giá trị văn hóa: Giữ gìn phong tục tập quán, truyền lại đạo hiếu cho thế hệ sau.
- Giá trị gắn kết: Là dịp để các thành viên trong gia đình, dòng họ gặp gỡ, gắn bó với nhau.
